Reyhanlı Katliamı Şüphelisi Türkiye'de

İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü, Reyhanlı katliamının planlayıcısı Yusuf Nazik'in ifadelerinde, "Saldırının talimatını aldım" dediği, Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) tutuklu bulunan uyuşturucu baronu Memet Gezer'in Türkiye’ye getirildiğini duyurdu.Türk Millî İstihbaratı ile yapılan ortak paketleme operasyonuna ait ayrıntılar daha sonra ONGUN HABER'de müsaade edildiğ kadar açıklanacaktır.

Emniyet Genel Müdürlüğü'nden yapılan yazılı açıklamada, "Reyhanlı katliamının planlayıcısı Yusuf Nazik’in ifadelerinde, 'saldırının talimatını aldım' dediği, ABD'de tutuklu bulunan Uyuşturucu Baronu Memet Gezer, Türkiye’ye getirildi.

Katliamın planlayıcılarından Yusuf Nazik, mahkemeye verdiği ifadesinde yüz isim vermişti. Saldırının Suriye topraklarında ÖSO ve El Nusra'ya karşı yapılacağının kendisine söylenildiğini öne süren Nazik, bu olayın merkezinde Suriye istihbaratında görev alan Hacı kod adlı yüzbaşı Muhammet Ali ile Mehmet Gezer ismindeki şahsın olduğunu söylemişti.

Nazik, Ankara'da Kocatepe Camii civarlarında ve Konya'da keşif yaptığını anlatarak, çektiği fotoğrafları Mehmet Gezer'i gönderdiğini aktardı. Nazik, "Saldırı Suriye'de olacaktı. Mehmet Gezer elini Kur'an-ı Kerim'e basarak yemin etti. Çoluk çocuğunun başının üzerine yemin etti. Türkiye'de olmayacak şartıyla kabul ettim. Bunu kendi vatanımda, kendi milletime yapacak olsaydım ailemi Türkiye'de neden bırakayım" demişti.

Katliamın ardından Mehmet Gezer ile Muhammet Ali'nin pasaportuna el koyduğunu belirten Nazik, bu kişilerin, kaçmasından korktukları için kendisini bir hücreye attıklarını ve 10 ay boyunca hücrede kaldığını söylemişti.

11 Mayıs 2013'de Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde belediye binası yanı ile PTT binası önünde 2013’te gerçekleşen iki ayrı patlamada 53 kişi yaşamını yitirmiş, 912 konut, 891 iş yeri ve 148 araç zarar görmüştü.

Öte yandan, patlama öncesinde MİT tarafından eyleme dair detay veriler içeren bilgi notunun o dönem Reyhanlı Savcısı olarak görev yapan FETÖ mensubu Özcan Şişman’a iletildiği ancak Şişman’ın söz konusu raporu sümen altı ederek patlamanın gerçekleşmesine neden olduğu da ortaya çıkmıştı.

SINIR DIŞI EDİLMESİ KONUSUNDA MUTABIK KALINDI

Söz konusu şahsın ABD’de bulunduğunun tespit edilmesi üzerine, İnterpol Europol Daire Başkanlığımızca gerekli çalışmalar yapılmış, ABD’li yetkililer ile temasların ardından sınır dışı edilmesi hususunda mutabık kalınmıştır. ABD’li görevliler refakatinde ülkemize getirilen şahıs, sorgulanmak üzere Ankara Emniyet Müdürlüğü TEM Şube Müdürlüğü görevlilerince İstanbul Havalimanından teslim alınmıştır" denildi.

KIRMIZI BÜLTENLE ARANIYORDU

09.05.1967 Antakya doğumlu olan Memet Gezer'in 'uyuşturucu ve uyarıcı madde ticareti yapma ve sağlama' suçundan kırmızı bülten ile uluslararası düzeyde, 'silahlı terör örgütüne üye olma' ve 'devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma' gibi muhtelif 17 suçtan ise ulusal düzeyde aranma kaydı bulunduğu belirtildi.

ARŞİV KAYITLARI VE KAYNAKÇALI DETAY BİLGİLERİ

Bölge Reyhanlı, Hatay

Koordinatlar 36.269167°K 36.567222°D

Tarih 11 Mayıs 2013 13:55 (TSİ)

Bombalı saldırı Silahlar Bombalı otomobil[2]

Ölü 52 [3]

Yaralı 25'i ağır 146[4]

İşleyenler Suriye Rejimine Bağlı El-Muhaberat örgütü adına Nasır Eskiocak, Aykan Hamurcu, Hasan Kabakulak, Yusuf Nazik, Mehmet Genç, Yusuf Büyükkasım, Ahmet Mansuroğlu, Doğan Özdemir, Süleyman Evet, Ergin Ördek, Fikret Nazik ve Mehmet Kılıç [5][6]

Şüpheliler

El Nusra[7]

Irak ve Şam İslam Devleti

El-Kaide Unsurları

Nasır Eskiocak liderliğinde Baas Partisi hükûmeti yanlısı El Muhaberat bağlantılı bir silahlı grup[8][9]

Suriye Direnişi[10]

 Bombalı araçlarla düzenlenen bu saldırı, 2015 Ankara saldırısından sonra Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en kanlı ikinci saldırı olarak kayıtlara geçti.[11]

Saldırıyla ilgili olarak 32 şüpheli gözaltına alınmış bunlardan 20'si tutuklanmıştır.[12] Soruşturmadaki tüm şüpheliler Türk vatandaşıdır ve soruşturmada saldırının arkasında Nasır Eskiocak liderliğinde Esad Rejimi'ne bağlı Suriye gizli servisi El Muhaberat bağlantılı bir silahlı grup olduğu iddiası üzerinde durulmaktadır. Soruşturmanın 1 numaralı zanlısı Nasır Eskiocak emniyet ifadesinde saldırıyı yaptıklarını itiraf etmiş, saldırı emrini Yusuf Nazik'ten aldığını ifade etmiştir.[8][13][14][15] Eskiocak, patlamadan önce polislerin kendisini takip ettiğini, fakat polislerden kaçtığını belirtmiştir.[14] Savcılık iddianamesine göre saldırıdan önce Yusuf Nazik'in de yeri Türk güvenlik güçlerince tespit edilip, takip altına alınmıştır.[16] Bununla beraber, iddianameye göre saldırıdan 3 gün önce Türkiye'de bir bombalı saldırı yapılacağına dair polise ihbar geldi.[16] Saldırıdan 5 sene sonra, MİT'in Suriye'de gerçekleştirdiği operasyon sonucu saldırının planlayıcısı olduğu öne sürülen Yusuf Nazik yakalanıp Türkiye'ye getirildi ve 53 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı.[17][18]

Olayın bir diğer şüphelisi ise El Kaide'ye bağlı El Nusra örgütüdür. Olaydan önce "El Nusra Cephesi’nde faaliyet gösteren şahıslarca bomba yüklü araçların Türkiye’ye yönelik saldırıda kullanılacağı, son gelişmeler ışığında olayın sınır bölgelerimize ve dolayısıyla ülkemize yönelebileceği değerlendirilmektedir" ifadeleri Hatay İl Jandarma Komutanlığı tarafından hazırlanan "gizli" ve "ivedi" damgalı uyarı yazısında yer almıştı.[7] Bununla beraber, savcılık iddianamesinde, patlamadan bir gün önce MİT'in saldırıda kullanılan her iki aracın plakasının Hatay İl Emniyet Müdürlüğü’ne bildirdiği, ancak bu ihbarın bölgedeki güvenlik güçlerinde ihmal edildiği belirtildi.[19] Bunun üzerine Hatay Cumhuriyet Başsavcılığı dönemin Hatay İl Emniyet Müdürü Ragıp Kılıç, Terörle Mücadele (TEM) Şube Müdürü Nevzat Eşit ve yardımcısı Eyüp Karaçoban ile Reyhanlı İlçe Emniyet Müdürü Murat Bek hakkında görevlerini kötüye kullandıkları iddiasıyla 3 yıla kadar hapis istemiyle iddianame hazırlanıp yargılanmalarına başlandı.[19]

Saldırı, 11 Mayıs 2013 tarihinde, Hatay'ın Reyhanlı ilçesinde, belediye önünde ilk bombalı aracın patlayıcı infilak etmesi sonucu saat 13:37'de patlatılmasıyla gerçekleşmiştir. ikinci Patlama saat 13:40'de PTT binası yakınında bombalı aracın patlaması sonucunda belediye binası önü ve PTT binası çevresindeki siviller ölmüş ve yaralanmıştır.

Saldırıdan haftalar önce 23 Nisan 2013 tarihinde Millî İstihbarat Teşkilatı, Suriye’nin Rakka kentinde 3 otomobile bomba yüklendiğini ve şüphelilerin Türkiye’ye saldırı planladığını, bombacıların Gaziantep, Hatay ve Şanlıurfa’da üç ayrı sınır kapısını kullanabileceğini[20] söylemiştir. Basında yer alan bir habere göre, ilçe genelindeki 73 MOBESE kamerasının tamamı saldırıdan birkaç gün önce arızalandı ve kayıt yapmadı.[21]

Soruşturma ve Saldırının Sorumluluğu

15 Mayıs 2013'te Adana Adliyesi'nde sorgulanan 8 şüpheliden 4'ü tutuklandı.[22]

18 Mayıs 2013'te saldırısında kullanılan araçları satın aldığı iddia edilen M.G., Samandağ'ın 5 km kuzeyindeki denize hâkim yamaçlarda bulunan Titus Tüneli ve Beşikli Mağarası bölgesinde 5 gün saklandıktan Lazkiye'ye kaçmak isterken yakalandı.[23]

21 Mayıs'ta Adana Adliyesi'ne sevk edilen 6 şüpheliden 5'i tutuklandı. Tutuklama kararı verilen şüphelilerin F.N, S.E, Y.B, N.K. ile M.G. oldukları öğrenildi.[24]

11 Haziran 2013'te saldırının başşüphelisi olarak aranan Nasır Eskiocak Hatay'ın Yayladağ İlçesi'nin Güveçci köyü bölgesinde 3. Hudut Taburu ve Hatay Polisi'nin yaptığı operasyonda yakalandı.[25]

14 Haziran'da 1 numaralı zanlı Nasır Eskiocak dahil 4 zanlı tutuklandı.[26]

29 Haziran'da saldırıda bombaları patlatmakla suçlanan Doğan Öztürk tutuklandı.[27]

23 Ağustos'ta adliyeye sevk edilen 7 zanlıdan 3'ü tutuklandı.[28]

Soruşturmada saldırıyla ilgili olarak toplam 32 şüpheli gözaltına alındı, bunlardan 20'si tutuklandı.[28]

22 Mayıs 2013 günü sosyalist görüşlü hacker grubu Redhack, Reyhanlı saldırısıyla ilgili askeri yazışmaları yayınladı ve saldırının arkasında El Nusra Cephesi'nin olduğunu iddia etti.[29][30] "Gizli" ve "ivedi" damgalı uyarı yazısında, El Nusra Cephesi'nin bomba yüklü araçlarla Türkiye'de eylem yapacağı iddiaları yer alıyordu. İçişleri Bakanlığı bir açıklama yayınlayarak belgelerin Reyhanlı ilçesinde 11 Mayıs'ta meydana gelen patlamayla hiçbir ilgisinin olmadığını, "başka bir terör örgütü tarafından planlanan farklı bir terör eylemine ilişkin hazırlıkları kapsadığını" belirtti.[31] Belgeler saldırıdan 1 ay önce Emniyet, Jandarma ve MİT arasında geçen yazışmaları konu alıyordu. Belgeleri sızdırdığı iddia edilen Er Utku Kalı tutuklandı ve savcılık tarafından 25 yıl hapsi istendi. 11 Kasım 2013 günü görülen mahkeme sonrasında Utku Kalı özgürlüğüne kavuştu. Tutuksuz yargılanma kararı verildi.[32] Haziran'da Nusra Cephesi başmüftüsü Şeyh Ebu Merya el Kahtani imzasıyla yayınlanan bir açıklamada, Reyhanlı saldırısını gerçekleştirdikleri yönündeki iddiaları yalanlandı.[33]

30 Eylül 2013'te internette Irak ve Şam İslam Devleti'ne ait olduğu iddia edilen bir açıklamada Reyhanlı saldırısı üstlenildi ve Türkiye'ye yeni saldırılar düzenleme tehdidinde bulunuldu. IŞİD'e ait olduğu iddia edilen bildiride Türkiye hükûmetinden Suriye sınırındaki, örgütün Azez kasabasını ele geçirmesinin ardından kapatılan Bab-El Hava ve Bab-El Selame sınır kapılarının açılması istendi.[34] İçişleri Bakanı Muammer Güler bir açıklama yaparak Reyhanlı saldırısını faili mechul olay olmadığını olayı El Kaide'nin üstlendiği yönündeki haber Suriye'de rejim yanlısı bir internet sitesinin iddiasıyla ortaya çıktığını El Kaide'ye müzahir olan birçok internet sitesi haberin doğru olmadığına ilişkin haber yayınladığını kaydetti.[35] Sana Es Sevra internet sitesi bildirinin gerçek kaynağının Iraklı Şii gazete ve haber siteleri olduğunu saldırıyı IŞİD'in üstlenmediğini iddia etti.[36]

Suriye'ye kaçmaya çalışırken Hatay'ın Yayladağı ilçesinin Güveççi köyü yakınlarında yakalanan soruşturmanın 1 numaralı şüphelisi Nasır Eskiocak'ın emniyetteki ifadesinde, saldırıdan yaklaşık 2 ay önce Y.N. ile Suriye'ye giderek Konya ve Ankara'da bombalı eylem planladığını söyledi.[8] Bu çerçevede önce Konya'da, sonrasında da Ankara'daki Kocatepe Camii civarında fotoğraf çektikleri ve keşif yaptıklarını ifade etti. Ardından Hatay'a gidip, yanındaki Y.N. ile beraber Suriyeli Hacı isimli kişiden aldıkları para ile araba alıp, kaportacıda bu araçlara gizli bölmeler yaptırdığını belirtti.[8] Eskiocak, Ankara ve Konya'da saldırı hazırlıkları yaptığı sırada, Nisan 2013 sonunda Samandağ'dan deniz yoluyla Suriye'ye giderek Lazkiye'de Y.N, E.A. ve Hacı isimli Suriyeli ile görüşme yaptıklarını ifade etti.[8]

Eskiocak ifadesinde Y.N'nin kendisine "saldırıların Hatay'ın Reyhanlı ilçesinde gerçekleştirilmesinin istendiğini" belirtti. Eskiocak görüşme sonrasında gittiği Reyhanlı ilçesinde patlama yerlerinde inceleme yaptığını söyledi. Saldırılardan 2 gün önce takip edildiğimi fark edince 10 Mayıs günü C.S. ile Lazkiye'ye gittiğini kaydeden Nasır Eskiocak burada Y.N, E.A. ve Hacı isimli Suriyeli ile tekrar görüşme yaptığını, saldırıyı ertelemek isteyince Hacı isimli Suriyelinin "2-3 gün içinde eylemi yapmam gerektiğini ve fazla zamanlarının olmadığını" belirttiğini söyledi. Eskiocak Suriye'deki görüşmenin ardında deniz yoluyla Samandağ'a geldiğini ve Harbiye'de araçları aldıklarını; sonrasında bombalı arabaların D.Ö. ve arkadaşı tarafından Reyhanlı'ya götürüldüğünü ifade etti.[8] Eksiocak ifadesinde saldırı için anlaştığı Hacı isimli Suriyeli için ifadesinde "Hacı'nın zengin biri olduğunu Y.N'den öğrendim. Daha önce de Y.N. ile Suriye'deyken Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın amcasının oğlu Halil Esad'ın yanına gittik ancak kendisiyle görüşmedim ancak Y.N. Halil Esad'ın yanına sürekli gidiyordu. Bir keresinde de Beşşar Esad ile görüşmüştü. Bu görüşmenin amacı da daha önce Reyhanlı sınırına muhaliflerden kaçarak gelen Esad yanlısı askerleri buradan alarak Yayladağı ve Samandağ ilçesinden Lazkiye'ye gitmelerine yardımcı olmaktı." dedi.[8] Eskiocak saldırı günü alınan yoğun güvenlik önlemleri sebebiyle Suriye'ye kaçamadığını, geceyi A.E'nin evinde geçirdiğini kaydetti. Nasır Eskiocak Haziran ayında Suriye'ye kaçarken Güveççi köyü sınırında yakalanmıştı.[8]

Saldırının ardından bölgede yaşayan Suriyeli sığınmacıların yaşadığı kampa saldırmak isteyen bir grup, polis müdahalesiyle engellenmiştir. Saldırının ardından dönemin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan Demokratik açılımı belirterek "Bu süreç hassas bir süreç. Özellikle çözüm süreci diye ülkemizde yeni bir dönemi başlattık ve bu yeni dönemi hazmedeyemenler, ülkemizdeki bu özgürlük havasının teneffüs edilmesine ne yazık ki olumlu bakamayanlar, bu tür eylemler içerisine girebilir"[37], dönemin Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu "Kim herhangi bir kaosu Türkiye'ye yansıtmak isterse bunun karşılığını görür" demiştir.[38] Yine Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ilgili saldırı için "Provokasyonlara karşı uyanık ve dikkatli olunması" açıklamasında bulunmuştur.[39]

Reyhanlı Cumhuriyet Başsavcılığı'nın talebi ile yayın yasağı getirildi. Reyhanlı Sulh Ceza Mahkemesi, kararında şu ifadelere yer verdi: “Reyhanlı Cumhuriyet Başsavcılığının talebinin kabulü ile, Reyhanlı ilçesinde meydana gelen ve pek çok kişinin ölmesine ve yaralanmasına neden olan patlamayla ilgili söz konusu soruşturmaya ilişkin dosya ve soruşturma kapsamı içinde kalan olay yerinde ve olayda ölen ve yaralananlara ilişkin, olay içeriğine ilişkin her türlü sesli, görüntülü ve yazılı ve görsel medyadaki yayınlar ile internet ortamındaki bu kapsamdaki bilgilerin CMK madde 153 ve diğer maddeleri gereğince yayınlanmasının ve gösterilmesinin yasaklanmasına karar verildi.”[40]

16 Mayıs 2013'te Hatay 1’inci Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yayın yasağı kaldırıldı.[41]

KAYNAKÇA

1.  Meltem Özgenç (11 Mayıs 2013). "Reyhanlı'da ölü sayısı 40'ı aştı". Hürriyet.com.tr. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2013.
2.  "Reyhanlı'da ölü sayısı 52 oldu". Radikal. 27 Mayıs 2013. 17 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
3. ^   "Reyhanlı'da yaşamını yitiren 33 kişinin kimliği belli oldu". Cover times. 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013.
4.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
5.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
6. ^   http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25444552/
7. ^         "Arşivlenmiş kopya". 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2013.
8.  "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2013.
9.  "Saldırı emrini Apo'nun yakın arkadaşı mı verdi?". Sözcü. 11 Mayıs 2013. 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2017.
10.  "Cumhuriyet tarihinin en kanlı saldırısı oldu". Akşam.com.tr. 11 Mayıs 2013. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
11.  DHA. "Reyhanlı'daki patlamada gözaltına alınan 3 kişi tutuklandı". www.hurriyet.com.tr. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020.
12.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
13. ^   "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
14.  "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
15. ^   "Reyhanlı saldırısı için vahim iddialar". Hatay'ın Reyhanlı İlçesi'nde 11 Mayıs 21013'te 52 kişinin ölümü, 155 kişinin de yaralanmasıyla sonuçlanan bomba yüklü araçlarla yapılan saldırının üzerinden tam 2 yıl geçti. Açılan dava Ankara'ya nakledilirken, iddianamedeki ilginç detaylar da bir bir ortaya çıktı. Cumhuriyet. 11 Mayıs 2015. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
16.  "MİT'ten çok kritik operasyon". Hatay'ın Reyhanlı ilçesinde, 2013 yılında, 53 kişinin hayatını kaybettiği bombalı saldırıda, failleri yönlendirdiği iddia edilen ve Suriye istihbaratıyla irtibatı sağladığı ileri sürülen Yusuf Nazik (34), Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) tarafından Suriye'nin Lazkiye kentinde yakalanarak, Türkiye'ye getirildi. OdaTv. 12 Eylül 2018. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
17.  "Reyhanlı saldırısının planlayıcısına 53 kez müebbet hapis". Reyhanlı saldırısının planlayıcısı Yusuf Nazik 53 kez ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Sözcü. 13 Mayıs 2019. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
18. ^   "Reyhanlı katliamında büyük skandal!". 52 kişinin ölümüyle sonuçlanan Reyhanlı saldırısındaki ihbar skandalı savcılık iddianamesinde yer aldı. İşte kan donduran ihmal... Sözcü. 16 Ekim 2015. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
19.  Fevzi Kızılkoyun (12 Mayıs 2013). "MİT uyarmış". Hürriyet.com.tr. 21 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
20.  "Patlama günü Reyhanlı'da tüm MOBESE'ler arızalıydı". Radikal. 14 Mayıs 2013. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2013.
21.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
22.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
23.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
24.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
25.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
26.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
27. ^   "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
28.  Redhack, askeri yazışmaları yayınladı. 16 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Redhack, Yayın: 22-5-2013
29.  [1], T24, Yayın: 23-7-2013
30.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
31.  "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2013.
32.  "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
33.  "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
34.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
35.  "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
36.  Başbakan'dan flaş açıklama 7 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sabah, Yayın: 11-5-2013
37.  "Davutoğlu: Kaosu yansıtan karşılığını görür". NTVMSNBC.com. 11 Mayıs 2013. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2013.
38.  Anadolu Ajansı (12 Mayıs 2013). "Başbakan Erdoğan'dan Reyhanlı açıklaması". Hürriyet.com.tr. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
39.  Yayın yasağı geldi 7 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vatan (gazete), Yayın: 11-5-2013
40.  Yayın yasağı kaldırıldı 11 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet (gazete), Yayın: 11-5-2013
41.  Yayın yasağı kaldırıldı 11 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet (gazete), Yayın: 11-5-2013
42.   (KAYNAK: VİKİPEDİ 2013 Reyhanlı bombalı saldırıları - Vikipedi (wikipedia.org) )

43. 
     .