Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hanuka Bayramı dolayısıyla yayımladığı mesajda, Musevilik inancına sahip tüm vatandaşların bayramını tebrik etti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Musevi vatandaşlarımızın Hanuka Bayramı dolayısıyla yayımladığı mesajında; Dini, dili, etnik kökeni ne olursa olsun, Türkiye'de yaşayan herkesin, herhangi bir ayrıma maruz kalmaksızın, kendi inanç ve geleneklerini özgürce yaşayabilmesine büyük önem atfettiklerini belirten Erdoğan, bu anlayışla son 18 yıldır tüm vatandaşların özgürlük alanlarını genişleten, özellikle inanç, ibadet ve vicdan hürriyetini garanti altına alan adımlar attıklarını bildirdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, mesajında şunları kaydetti:
"Ülkemizi, hiçbir insanımızın inancından, kılık kıyafetinden veya dünya görüşünden dolayı ötekileştirilmediği bir iklime kavuşturduk, bu iklimi güçlendirmekte kararlıyız. Antisemitizm, İslam düşmanlığı ve yabancı karşıtlığının veba gibi yayıldığı bir dönemde Türkiye, engin hoşgörü kültürü ve farklılıkları zenginlik olarak gören geleneğiyle tüm dünyaya örnek olmaya devam edecektir. Toplumumuzun ayrılmaz parçası olan Musevi vatandaşlarımız başta olmak üzere tüm Musevilerin Hanuka Bayramı'nı tebrik ediyor, iyiliğin kötülüğe, aydınlığın karanlığa galebe çaldığı bu anlamlı günde kendilerine esenlikler diliyorum." dedi.
HANUKA (HANUKKAH) BAYRAMI NEDİR?
Hanuka,(Hanukkah) İbrani takvimine göre Kislev'in 25. günü başlayıp sekiz gün,sekiz gece süren bir Musevi bayramı. Ayrıca "Işık Bayramı" ya da "Yeniden Adanma Bayramı" olarak da anılır. "Hanukkah" sözcüğü İbranice "adama, ithaf etmek" anlamlarına gelir. Bu bayram, Gregoryen takvimiyle Aralık, Kasım sonu ya da çok ender olarak Ocak başına denk gelir.
Hanuka (İbranice: חֲנֻכָּה, romanize: ḥanukáh), Seleukos İmparatorluğu'na karşı yapılan Makkabeyan İsyanı sırasında Kudüs'teki İkinci Tapınağın yeniden adanması anısına düzenlenen bir Yahudi festivalidir. Işık Festivali (İbranice: חַג הַאוּרִים, romanize: ḥag ha'urim) olarak da bilinir.
Hanuka, hanuh kelimesinden gelir, yeniden adama anlamını taşır. Makabilerin Tapınağa yaptığı buydu. Makabiler kitaplarında anlatıldığı gibi Tapınağı temizleyip yeniden Tanrı hizmetine adadılar.
Festival, menora (veya hanukkiah) adı verilen dokuz dallı bir şamdan mumlarının yakılmasıyla başlar. Bir dal tipik olarak diğerlerinin üstüne veya altına yerleştirilir ve bir mum, diğer sekiz mumun yakılması için kullanılır. Bu özel muma şamaş (İbranice: שַׁמָּשׁ, lit. "görevli") denir.
Hanuka sözcüğü İbranice "adama, ithaf etmek" anlamlarına gelir. Bu bayram, Gregoryen takvimiyle aralık, kasım sonu ya da çok ender olarak ocak başına denk gelir
Festival, Hanukiya adı verilen, Menora'ya benzeyip fazladan iki kolu daha olan, 9 kollu şamdanın kollarının yakılmasıyla kutlanılır. Birinci gün bir tane, ikinci gün iki tane yakılır ve bayram boyunca her gün bir fazla kolun yanmasıyla devam eder. Hanukiya’nın ortasındaki, diğerlerine göre daha yukarıda bulunan kola Şamaş (שמש, lit. "Görevli") ismi verilir ve bu kol her gün yanar.
Her gece, hanukiyanın tam karşısında durduğunda yakana göre en soldaki mum ilk önce yakılır. Bu, yeni günün mumudur. Bet Amikdaş kurtarılıp temizlendikten sonra bulunan yağ, sadece bir gün yetecek miktardaydı. Yağın yanmaya devam ettiği her yeni gün, yeni bir mucizeye tanıklık ediyordu. Mumlar yakılırken de, her gece; önce o gün olan yeni mucize kutlanır, bu yüzden önce o yeni geceye ait olan mum yakılır. Daha sonra, o mumun sağına doğru ilerleyerek önceki gecelerin mumları yakılır.
Şabat (Shabbat) - Cuma akşamüstü, önce hanukiya yakılır. Bu yıl 11 Aralık Cuma günü önce Hanuka mumları yakılır. Ondan sonra Şabat mumları 17.21’den önce olacak şekilde yakılır. Hanukiya mumlarının veya yağının, akşam olduktan sonra yarım saat daha yanacak şekilde ayarlanması gerekir.
*Hanuka Mumlarının Yakılışı - Gerekli Bilgiler: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1370:hanuka-alahalari&catid=31:hanuka-nedir&Itemid=213
Bir mitsva yerine getirilmeden hemen önce, yerine getirilecek mitsva ile ilgili bir beraha/dua okunur. Bu duanın amacı, kişinin aklının, düşüncelerinin, az sonra yerine getireceği mitsvaya odaklanmasıdır. Mitsva kelimesi çoğunlukla emir olarak çevrilse de, bağlamak, birleştirmek anlamına da gelir. Mitsvalar hem Tanrı ile hem de Yahudi halkının birbiri arasında var olan spritüel bağlılığı derinleştiren araçlardır. Mitsva yapmadan önce söylenen beraha, spritüel bağlılığı besler ve içselleştirir.
Her gece mumları yakmadan:
1.Vii Noam: “Vİİ NOAM AD. ELO-ENU ALENU UMAASE YADENU KONENA ALENU UMAASE YADENU KONENEU / Tanrı’mızın lütfu, iyiliği üzerimizde olsun. Ve Tanrı’mız, yaptığımız işleri, yükseklerdeki uygun mekânlara yerleştirsin. Ve bu şekilde, yaptıklarımız bizim için sağlam olsun ve ayakta kalsınlar.”
2.Leadlik Ner Hanuka: “BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM AŞER KİDEŞANU BEMİTSVOTAV VETSİVANU LEADLİK NER HANUKA / Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Hanuka mumlarını yakma mitsvasını veren Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”
3.Şeasa Nisim Laavotenu: “BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM ŞEASA NİSİM LAAVOTENU BAYAMİM AEM BAZEMAN AZE / Atalarımıza o günlerde yılın bu vaktinde mucizeler yapan, Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”
4. Şeeheyanu: (Sadece bu sene ilk defa mumları yaktığımız gece söylenir) “BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM ŞEEHEYANU VEKİYEMANU VEİGİANU LAZEMAN AZE / Bizi yaşatan, ayakta tutan ve yılın bu vaktine eriştiren Evren’in Efendisi, Tanrı’mız, Sen mübareksin.”
İlk gece hanukiyayı yakmayı unutan bir kişi, mumları bu sene ilk olarak ne zaman yakarsa, Şeeheyanu berahasını da o gün söyler.
Birinci mum yakıldıktan sonra; aşağıdaki pizmonlar (nakaratlı dinsel şiir) söylenerek, o geceye ait mumlar yakılmaya devam edilir.
Anerot Alalu:
“ANEROT ALALU ANU MADLİKİN AL ANİSİM, VEAL APURKAN, VEAL AGEVUROT, VEAL ATEŞUOT, VEAL ANİFLAOT, VEAL ANEHAMOT, ŞEASİTA LAAVOTENU BAYAMİM AEM BAZEMAN AZE AL YEDE KOANEHA AKEDOŞİM VEHOL ŞEMONAT YEME HANUKA, ANEROT ALELU KODEŞ EN, VEEN LANU REŞUT LEİŞTAMEŞ BAEN, ELLA LİROTAN BİLVAD, KEDE LEODOT LİŞMEHA AL NİSEHA VEAL YEŞUOTEHA VEAL NİFLEOTEHA.”
“Bu mumlar, kutsal Kohenlerin aracılığıyla gerçekleşen kahramanlıklar için ışık anması maksat ve dilekleri ile yakılır.
Üç yıllık zorlu mücadelenin ardından ancak pagan esaretinden kurtarılan Kudüs ve Mabed, putlardan arındırılarak temizlenir. Bir mum yakacak kadar zar zor bulunan bir yağ ile ömrü en fazla bir gün sürecek bir menora yakılır. Onlarca yıldır Yehova’dan kendilerine bir işaret göndermesini bekleyen İsrailoğullarına, bu direnişçi grubun tevhit mücadelesi adına, ertesi gün uyandıklarında Yehova seslenmiştir; Menora hala yanmaktadır ve sekiz gün daha yanmaya devam edecektir. Kislev ayının 25’inci günüyle Mabed’e kurbanlar sunulur, adaklar adanır ve sonraki sekiz gün bayram olarak kutlanacaktır. Adamak, ithaf etmek anlamına gelen ‘Hanuka’ kelimesi daha sonra bu bayramın ismi olmuştur.
Yıl içerisinde kutlanan her bir bayramın kendine has mitsvası yani belirgin bir özelliği vardır. Pesah’ta matsa yenir, Sukot’ta suka’da yaşanılır, Roş Aşana’da şofar çalınır. Halen büyük bir yâd ile Yahudiler tarafından kutlanan[xv] bu bayramın (Işıklar Bayramı olarak da bilinir – Hah Ha’Urim) temel mitzvası ise elbette Hanuka dediğimiz dokuz kollu şamdanın her bir mumunun (bekçi mum dediğimiz ve diğer mumları yakmak için kullanılan ‘şamaş’ hariç[xvi]) sekiz günlük bayram süresince sırasıyla yakılmasıdır. Hanuka’yı mümkünse pencere önüne koymak, gören herkese bu mucizeyi hatırlatmak da bir gelenektir.
Bu mumlar, Hanuka’nın sekiz günü boyunca kutsaldır. Onları başka amaçlar adına kullanmak uygun değildir.
Gerçekleştirilen mucizeler, olağanüstü olaylar ve (halkını) pagan esaretinden kurtaran,Kudüs ve Mabedini putlardan arındırılarak temizleyen,Kudüs’e 25 kilometre uzaklıktaki Modin köyünde Kohen olan Mattathias ve beş oğlu (Yohanna, Şemon, Yahuda, Eliazer ve Jonathan) ve destekçileri olarak biriken Makkabiler tarafından paganizm ve hellenik yozlaştırılmaya karşı başlatılan mücadele Ad’ına teşekkürler sunmak üzere.” mumlar yakılarak hatıra canlı tutulur,
Mizmor Şir Hanukat Abayit (30. Mezmur):
“MİZMOR ŞİR HANUKAT ABAYİT LEDAVİD. AROMİMHA AD. Kİ DİLİTANİ, VELO SİMAHTA OYEVAY Lİ AD. ELOAY, ŞİVATİ ELEHA VATİRPAENİ: AD. EELİTA MİN ŞEOL NAFŞİ, HİYİTANİ MİYAREDİ VOR: ZAMERU L’AD. HASİDAV, VEODU LEZEHER KODŞO: Kİ REGA BEAPO HAYİM BİRTSONO, BAEREV YALİN BEHİ, VELABOKER RİNA: VAANİ AMARTİ BEŞALVİ, BAL EMOT LEOLAM: AD. BİRTSONEHA EEMADTA LEARERİ OZ, İSTARTA PANEHA AYİTİ NİVAL: ELEHA AD. EKRA, VEEL AD. ETHANAN: MA BETSA BEDAMİ, BERİDTİ EL ŞAHAT AYODEHA AFAR AYAGİD AMİTEHA: ŞEMA AD. VEHONENİ, AD. EYE OZER Lİ: AFAHTA MİSPEDİ LEMAHOL Lİ, PİTAHTA SAKİ VATEAZERENİ SİMHA: LEMAAN YEZAMERHA HAVOD VELO YİDOM, AD. ELOAY LEOLAM ODEKA.”
“Kutsal Tapınak Bet-Amikdaş’ın hizmete açılışı için David’in kompoze ettiği şarkılı bir mezmur:
Seni yücelteceğim, Tanrı’m çünkü Sen beni diplerden çekip kurtardın ve düşmanlarımın sevinmesine izin vermedin.
Tanrı’m Sana seslendim ve bana şifa verdin.
Tanrı’m, Sen ruhumu ölüler diyarından çıkardın ve uçuruma düşmeme izin vermedin.
Tanrı’ya şarkılar söyleyin (siz) O’na bağlı olanlar ve O’nun kutsal İsmi’ne şükredin, çünkü öfkesi yalnızca bir an sürer, ama iyiliği tüm bir yaşam boyunca devam eder.
Akşam ağlayarak uyuyakalsam (bile) sabah sevinçle kalkarım.
Sakinken demiştim ki, ‘Asla sarsılmayacağım’. Ancak Tanrı’m (yalnızca) Senin iyi niyetindi benim büyüklüğümü kuvvetle tutan.
Yüzünü benden gizlersen dehşete düşerim.
Seni çağırırım Tanrı’m ve Efendimedir yakarışlarım.
Ölümüm Sana ne kazandırır mezara indiğimde?
Toz, Seni tanır mı, Senin gerçeğini ilan eder mi?
Tanrı’m dinle (beni) ve bana lütfet. Tanrı’m bana yardım et.
Yasımı bir sevinç dansına dönüştürdün, çulumu çıkarttın ve beni neşeyle sardın. Böylece ruhum Sana şarkı söylesin ve asla susmasın diye.
Tanrı’m Sana sonsuza dek teşekkür edeceğim.”
*Hanuka mumlarının sıralı, açıklamalı yakılış ve duaların okunuş videosu- http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=42&Itemid=107
Hanuka bayramını diğer bayramlardan ayıran bir başka özellik ise “sevivon” isimli topaç ve “sufganiyot” tatlısıdır. Sevivon (סביבון) topacı sadece bir oyun değildi, aslında hiç oyun değildi. Helen yönetiminin Tora öğrenimini ve tartışmalarını yasakladığı dönemlerde, insanlar sevivon ile oynar gibi yaparak Tora üzerine konuşurlardı.
Sevion (סביבון)
Hanuka, bazıları ailece ve bazıları topluca yapılan, 8 günlük tatil boyunca her gün süren bir seri ritüelle kutlanır. Günlük ibadete özel eklemeler yapılır ve yemekten sonraki şükrana özel bir kısım eklenir. Hanuka “Şabat benzeri” bir tatil değildir ve Şulhan Aruh’ta belirtilen, Şabat’ta yapılması yasak olan aktivitelerden sakınma zorunluluğu yoktur. Dindar insanlar, her zamanki gibi işe giderler ama akşamüstü mumları yakmak için eve erken dönerler. Okulların kapanması için hiçbir dini neden yoktur ama buna rağmen, İsrail’de Hanuka’nın ikinci gününden itibaren bir hafta boyunca, Hanuka kutlamaları için kapanır okullar. Birçok aile, kitap ya da oyun gibi birçok küçük hediye verirler birbirlerine. Yağın önemini anmak için Hanuka kutlamaları esnasında kızarmış yemekler yenilir.
ARŞİVİMİZDEN RESİMLERLE HANUKKAH HATIRASI
Hanuka Bayramı 2016 yılında ikinci kez Ortaköy´de kutlandı. Beşiktaş Belediyesi ile Türk Yahudi Toplumu´nun ortaklaşa düzenlediği kutlama, bayramın ilk gecesi olan Cumartesi gecesi Ortaköy´deki Esma Sultan Yalısı´nda gerçekleşmişti.
Bayram töreni ilginç isimler ve konuşmalar ile epey dikkat çekiciydi.
Başbakan Yardımcısı Veysi Kaynak, Beşiktaş Belediye Başkanı Av. Murat Hazinedar, Vakıflar Genel Müdürü Adnan Ertem, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Büyükelçi Kaan Esener, AKP İstanbul Milletvekili Ahmet Hamdi Çamlı, CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, İstanbul Vali Yardımcısı İsmail Gültekin kutlamaya katılan isimler arasında yer aldı.
Ön sırada Hahambaşı Rav İsak Haleva'nın yanında, Ortodoks Patriği Bartholomeos, Ermeni Patrik Genel Vekili Başepiskopos Aram Ateşyan yer aldı.
Gece Türk Yahudi Toplumu Başkanvekili Moris Levi'nin Hanuka'nın hikayesini anlatmasıyla başladı.
İlk konuşmayı Beşiktaş Belediye Başkanı Hazinedar yaptı. Hazinedar, inanç özgürlüğüne değindiği konuşmasında azınlık grupların ülkemizin kuruluşunda, savaşlarda katkıları oldugunu hatırlattı ve Hag Hanuka sameah diyerek sözlerini bitirdi.
Türk Yahudi Toplumu Başkanı İshak İbrahimzadeh ise konuşmasını Hıristiyanların Noel Bayramını kutlayarak başladı. İbrahimzadeh içinde bulunduğumuz karanlık günlere, korkularımıza rağmen ışığımızı yakmanın ne kadar önemli oldugunu vurguladı.
Son konuşmayı yapan ise Başbakan Yardımcısı Veysi Kaynak oldu. Kaynak, Anadolu topraklarının ezelden beri herkese kucak açtığını belirterek Lozan'da azınlık olarak nitelendirilenleri asla azınlık olarak görmediklerini belirtti.
Konuşmaların ardından sıra mumların yakılmasına geldi. Mumları başta Hahambaşı Rav Haleva olmak üzere, Başbakan yardımcısı Kaynak, Patrik Bartholomeos, Patrik Genel Vekili Başepiskopos Ateşyan, İsrail Başkonsolosu Shai Cohen, Vakıflar Genel Müdürü Ertem, Beşiktaş Belediye Başkanı Hazinedar, Vali Yardımcısı Gültekin, Vakıflar Temsilcisi Toros Alcan gibi önde gelen isimler yaktı. Mumların yakılması sırasında Hahambaşı dua okudu.
Ulusal basının büyük ilgi gösterdiği kutlama, büyük coşku ile toplu şekilde okunan dua ve söylenen şarkılarla son buldu.
(ENGLISH :
Following is the message President Recep Tayyip Erdoğan issued on the occasion of Hanukkah: "On the occasion of Hanukkah, I congratulate all our citizens of Jewish faith.
We regard it as highly important that everyone living in this country can practise their beliefs and traditions freely without any discrimination regardless of their religion, language or ethnic origin.
In this spirit, we have been, for the past 18 years, taking steps, which broaden all our citizens’ areas of liberty and ensure especially the freedoms of belief, worship and conscience.
We have introduced a climate, in which no one is otherized due to their faith, appearance or worldview, in our country, and are determined to strengthen this climate.
As anti-Semitism, Islamophobia and xenophobia spread like a plague, Turkey will continue to set an example to the entire world with its vast culture of tolerance and its tradition which sees differences as richness.
I congratulate all Jews, especially our Jewish citizens who are an inseparable part of our society, on Hanukkah, and extend my best wishes for their well-being on this meaningful day when light prevailed over darkness." )
